Bell Hooks- Feminizm Herkes İçindir

 

Özgürlük, Eşitlik, Farklılık Açısından Bir Değerlendirme:

   Bell Hooks mesleki kimliğinin yanı sıra, feminist bir kuramcı olduğunu açıkladığında insanların buna önyargıyla yaklaştığını, onu erkek düşmanı olarak nitelendirdiklerini anlatarak başlar. İnsanların,  feminizm hakkında tüm bildikleri genelde kulaktan dolma, magazinsel içerikli kaynaklardandır. Bir kavram veya ideoloji yanlış, eksik ve önyargılı olarak bilinirse çok tehlikeli olur, bunun için onun temelini alıp en basit yolla anlatmak gerekir. Yazarda, feminizmi en temelinden alıp onun ne olup ne olmadığını, kimleri kapsadığını, kadının haklarını ve insanları bilinçlendirmenin nasıl olacağını, kendi yaşadıklarını bir kitap halinde insanlara sunması feminizmi anlatmaktaki en temel kararıdır. Yazarın istediği feminizm nedir diye sorulduğunda kitaptaki cevabın bir korkuya ya da fanteziye dayanmamasıdır, basit tanımlarla feminizmi somutlaştırmaktadır.  Feminist kuramın amacının cinsiyetçi düşüncenin nasıl işlediğini ve onunla nasıl mücadele etmek gerektiğini kadınlara ve erkeklere anlatmaktır.

   Kitap, yazarın amacı doğrultusundadır yani az ve öz anlatım ama bir o kadarda derin ve somut cümlelerle okuyucuyu kendine çekmektedir. Demek istediğim, kitapta birbirinden farklı ve gelişen bölümler, herkesin merakını azaltacak cinsten yorumlar, gerçek olaylar vardır. Kitabı herkese mal etmiştir, okumak için sadece kadınlar değil genç, yaşlı, erkekler de olmalıdır. Bell Hooks’un önemli görüşlerinden biri de şudur: eğer insanlar feminizmi, onun tarihsel gelişimini doğru olarak öğrenirlerse artık bu kavramdan korkmayacaklardır.

    Öncelikle, feminizmin herkes için olduğunu vurgulamaktadır, feminizmin sadece ezilmiş siyahî kadınlara yönelik değil beyaz bir erkek içinde geçerli olduğunu savunmaktadır. Hatta kitabında şöyle bahseder: Herkes feminizm hakkında daha çok şey öğrenirse, artık feminizmden korkmayacaklar, çünkü feminizm erkekler için de, ataerkilliğin köleliğinden kurtuluş umudunu barındırıyor.[1] Bu cümle üzerine bile yazılar yazılabilir. Erkeklerin kalıplaşmış ataerkillik sınırları içinde günümüz koşullarında rahat hareket edemediklerini belirtir, ama bu kalıbı bozmamak için kendileriyle tezatlığa düştükleri çok olmuştur ve sadece kadınların değil eğer doğru olarak feminizmi incelerlerse insanların ataerkil kölelikten kurtulacakları bir gerçektir.  Yazar, feminizm hakkında toplumca bilinçlenmenin gerektiğini bunu olabildiğince kolay yollarla da yapılabileceğini savunmaktadır. Örneğin,  dergiler, televizyonlar, afişler feminizmle ilgili bilgilendirici tanıtımlar yapmalıdır.

  İnsanlığın feminizmi öğrenebilmesi için cinsiyetçi düşünceden arınması gerekmektedir. Cinsiyetçiliğin aşılması kadını işe almakla bitmez. Eşit işe eşit ücret ve hane içinde ev işlerinin paylaşılması düşüncesinin benimsenmesi gerekmektedir.  Yalnız tek problemin erkeklerde olmadığını, kendi içlerinde dayanışma olmayan kadınların da birbirlerine hükmetmemesi gerektiğini vurgular.  Feminist mücadele de her zaman kadınların dayanışma içinde olabilmesi, ‘ kız kardeş’ olabilmesi için öncelikle cinsiyet, sınıf, ırk gibi ayrımcı düşüncelerden arınması gerekmektedir.  Cinsiyetçi baskının sona ermesi kadınların dayanışması ve beraberinde haklarının bilincinde olması ile mümkündür.  Feminizmin tanımı muğlâklaşırsa ve yanlış bilinenler düzeltilmezse bu kavram herkes için tehlikeli olarak görülecektir.

  Ataerkil düşünceyi değiştirmek için öncelikle kadın kendi düşüncelerini değiştirmesi, ayrımcılıklarını yok etmesi gerekmektedir. Oluşturulan bilinç yükseltme gruplarında öncelikle var olan kızgınlıklarını nefretlerini anlatıp sonra tavır ve inançlarını feminist düşünceye yönelerek değiştirmeyi düşünmektedirler. Toplumsal cinsiyet sömürüsünün tartışma yoluyla keşfedildiğini anlatmaktadır[2].

   Kadın Araştırmaları bir akademik disiplin haline gelmiştir.  Fakat gene düşüncelerin tartışıldığı yer bilinç yükseltme grupları oldu çünkü akademik dünyada ataerkillik baskındı, sınıf ayrımına dayalıydı. Bilinç yükseltme grupları olmadığında kadınlar gene sınıflarına ve ırklarına göre ayrılıyor, feminizm için savundukları şeyler ise işgücünde eşitlik, erkek egemenliğe karşı durma oluyordu.

  Özgürlük açısından incelendiğinde, ilk bölümde kadınların toplumsal cinsiyetin kurbanı olduğunu, yapılması gereken değişiklerin ve kadına haklarının verilmesi için her kadının bilinçlendirilmesi gerektiğini savunur. Ancak önemli nokta, kadınların kendi içindeki cinsiyetçi baskıyı sona erdirmektir.  Devrimci feminizm içinde, erkekler içinde bilinç yükseltme grupları vardır, bunun faydası cinsiyetçiliğin nasıl sona ereceğini ve feminizmin ne olduğunu anlatmaktadır. Erkek düşmanlığı olmayan feminizmin nasıl kitlelere öğretilmesi gerektiğini, öncelikle herkesin bunu içselleştirerek uygulaması gerektiğini söyler.

  Diğer bölümde kendi üniversite yıllarını, daha iyi bir eğitim için kadın üniversitesinden başka okula geçtiğini fakat burada eşitlik ve özgürlüğün kadınlar için sınırlı olduğuna tanık olmuştur. Cinsiyetçi düşüncenin rahatça dolaştığı bu ortamlarda kadınların birbirlerine hor görmeyi, rekabeti, acımasızca suçlamayı ve yargılamayı öğrettiğini anlatır.  Kadın dostluğunun ataerkil toplum içinde mümkün olamayacağına değinen yazar, bunu adaletsizlik olarak nitelendirir. Kız kardeşliğin temeli ataerkil adaletsizliğin mücadelesini desteklemektedir.  Kadınlar arasındaki dayanışmanın ataerkilliği zayıflatmak için uygun bir başlangıç olduğunu düşünmektedir.  Ancak, gözden kaçmayan bir şey de beyaz kadınların buna sırt çevirmesiydi çünkü ırk ve sınıf olarak siyahîlerden kendilerini farklı tutuyorlardı.  Yazarın üstünde durduğu bu kız kardeşlik güçlüdür sözü özgürlük için önemlidir, her kadının özgürleşebilmesi için dayanışma içinde olması gerekir ve feminist hareket hep bunu hatırlamalıdır.

  Cinsiyetçi düşünceyi tekrar ele alacak olursak, yazar başka bir bölümde bunun ebeveynlerimiz ve toplum tarafından öğretildiğini söylemekte ve bunlar üzerine sosyalleştiğimizi anlatmaktadır.  Feminizmin bir diğer başarılarından biri okul kitaplarındaki cinsiyetçi yaklaşımı ortaya çıkarmasıdır. Aynı şekilde, kadınların akademik ortamlarda yer alması bazı önyargıları da eskitmektedir.  Çoğu zaman erkek profesörler tarafından okutulmayan kadın eserleri erkek otoritelerde engele takılmaktadır.  Bunlar eşitlikçi düşünceyi savunan feminizmin eleştirisidir. Kadın araştırmaları bölümlerinin üniversitede kurulmasıyla feminizmin varlığı ve mesajı daha geniş kitlelere ulaştı.[3] Fakat her şey akademik hayatla bitmiyordu, akademinin dışında kalan kesim hedef kitle olarak görülmediği için teori ve pratikte feminizm yakınlaşmasını kesmiştir. Yazarın eleştirdiği bir başka şey, üretilen eserlerin fazlalaşmasının gerekliliği ve bunların genç kültüre de hitap etmesidir.  Çocuk edebiyatı içinde kolay fark edilmeyen cinsiyetçi anlatımların kaldırılmasını savunmaktadır. Okullarda önyargısız müfredatlar olmalıdır. Ataerkil medyanın aksine kadını temel alan televizyonlar kurulmalı daha geniş kitlelere eğitim verilmelidir.

   Kadının bilinçlenmesi, doğal haklarını savunması gerektiği için yazar diğer bir bölümde üremeye dair hakları ele almıştır. İyi eğitim görmüş beyaz kadınların elde edebildiği fakat diğer ırkların ve diğer sınıftan kadınların hak elde edemediği kürtaj meselesidir[4]. Cinsel baskı ve istismarsa daha önemli bir konudur. Açmak gerekirse, toplumsal cinsiyetin sağlanması için kadınların güvenli, olumlu, etkili doğum kontrol yöntemlerinden her kadının faydalanması gerekmektedir.  Sorunlu kürtaj olayları, zorla evlendirilmeler, istenmeyen gebelikler, mahvolan evlilikler güvenli doğum kontrol yöntemleri ve yasal kürtaj hakkı olmadığı içindir.  Güvenli ve yasal kürtaja hak sahibi olması gereken sadece beyaz kadınlar değildir, her kadının hakkıdır. Cinsel özgürlük ve eşitlik kazanma mücadelesinde doğum kontrol hapları kürtajdan daha çok tercih edilmiştir. Bu tip mücadeleler Hıristiyan dünyasına meydan okumadır çünkü kadının varlığı salt çocuk yetiştirmektir düşüncesinin kaderini değiştiren ve olması gereken kadın hakkıdır.  Kadının kendi bedeni üzerindeki kararı ancak kendi verebilir, bu kimse için bir mesele olmamalıdır. Kendi bedeni üzerinde hakkı olamayan kadın diğer alanlarda hak iddia edemez, bu son derece yanlıştır. Eğer her kadın istediği zaman doğum kontrol yöntemlerine ulaşabilirse ve gelişmelerden haberdar olursa istenmeyen gebelik, aile içi şiddet, zor gecen kürtaj olayları sona erer.  Burada savunulan kürtaj karşıtı hareket değildir, feminizmin savunduğu kürtaj olabilecek en son çaredir, daha öncesinden önlem alıp cinsel özgürlük kadının olmalıdır.

   Cinsiyetçi düşünce, ataerkil yapının getirisidir.  Bedenlerimizi görme biçimimiz, etrafımızdaki reklam objeleri kadınlar için birer tehdit haline gelmiştir. Cinsiyetçilik, beyaz üstünlükçü kapitalist ataerkil moda ve kozmetik dünyasının çıkarına olup kadınlar için bir rekabet ve aldatmacadan ibarettir. Kadın için yaşlanma korkulu bir rüya olmamalıdır, kadın kendini her zaman sevmeli ve değer vermelidir ve olduğu gibi kabul etmelidir.

   Feminist sınıf mücadelesine bakmak gerekirse, önceden ayrıcalıklı sınıflara ait olan kadınlar kendi sorunlarını asıl sorun olarak ortaya koyabilmekteydiler, çünkü kitlesel medya onları takip etmektedir.  Diğerlerinin sorunları çoğu zaman gündeme gelmezdi. Çalışma konusunda bir görecelik vardır: ayrıcalıklı sınıfa mensup ev kadını için özgürlük dışarıda çalışmakken, dışarıda yoğun olarak çalışan düşük gelirli kadın için özgürlük ev hayatıdır. Çalışmak toplumsal cinsiyete bağlı olmamalıdır, hiyerarşi ve sınıfsal imtiyazlar feminizmin düşmanıdır. Diğer ırktan olanların beyazlar kadar ekonomik güce ve ayrıcalığa sahip olmaları gerekmektedir.  Çoğu kadın ev dışında çalışınca, sınıfsal statü elde edince feminist politikalar yok olmaya başlamıştır. Fakat çok geçmeden, ev işlerinin paylaşılması konusunda sorunlar yaşanmaya başlar.  Çözüm olarak görülen politika şudur: kadının ekonomik olarak kendine yeter hale gelmesi ve diğer kadınlarında ekonomik olarak iyileştirilmesine yardımcı olmaktır. Zengin ve fakir arasındaki uçurumlaşma artıkça feminizm teori daha fazla sorgulanmaktadır. Feminizmin istediği ev hayatında kimsenin kimseye baskı yapmadığı ortaklaşa geçirilen bir hayat tarzıdır.

   Yerel yaşamdaki kadın sömürüsü diğer ülkelerde ki sorunlarla hemen hemen aynıdır, farklı ülkelerde de ataerkillik mevcut olup, beyaz iktidarın çoğunlukta olduğuna değinmektedir.  Küresel boyuttaki feminizmin amacı, cinsiyetçi düşünceyi ve sömürüyü sona erdirecek küresel mücadelelere katılmaktır.

    Kadınlar iş hayatına atılsalar bile düşük ücretlerle, vasıfsız işlerde çalışmanın erkek egemenliğini yok etmek için faydalı olmadığı çok açıktır.  Ev, kadınların dinlenme yeri ancak koca ve çocuk olmadığı zamandır fakat o zamanlarda da ev bireylerin ihtiyaçlarını karşılamakla mükelleftir.  Çoğu kadın iş hayatına katılsalar bile ev işlerini de yaptıkları için yaşam kaliteleri düştüğü gözlemlenmiştir.  Çalışma yaşamı değildir kadını özgürleştiren, kadını özgür kılan rahat çalışma saatleri, istikrarlı bir iş, yüksek ücret, ayrımcılığın barınamadığı bir yaşamdır.

   Yazar ilerleyen bölümlerde ırk ve toplumsal cinsiyete değinir. Burada anlatılan kısaca şöyledir: beyaz kadınların sınıfsal çıkarlarının diğer kadınlara üstün gelmemesi gerektiğini, kız kardeşliğin her kadın için olduğunu, herkesin çıkarının eşit  olduğu bir toplumsal hareket oluşturmaktır. Bu kuramı pratiğe geçirmek oldukça zor olsa da çoğu beyaz kadın dayanışma politikasına sıcak bakmaktadır. Kadına yönelik şiddette ise erkek şiddetini, hemcinsler arasındaki şiddeti de ele alır. Yazarın, sadece erkeklere suç yüklemediğini burada da açıkça anlayabiliriz.  Ataerkil şiddet denildiğinde sadece erkekten gelen şiddetin kastedilmediğini, evde baba olmayan annelerinde çocukları için bu yollara başvurduğu anlatılmaktadır.  Şiddetin kaynağı ve mantığı otoritenin sarsılmasından korkup karşı tarafı tehdit, fiziksel, ruhsal hırpalanmaya maruz bırakmaktır.

   Feminist erkeklik konusunda ise yazar, feminist harekete karşı öfke duyan erkeklerin daha fazla destekçisi ve kitlesel medyada kamusal sesi olmuştur.  Feminist harekete saldırmak; onları anlamaktan daha kolaydır. Fakat feminizme destek veren erkekler bu tip olayları tasvip etmediler. Bu hareketteki erkek varlığı, ataerkil yapıya karşı da direnmektedir ve bu düşünce içinde, olması gereken erkekliğin nasıl olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Feminist ebeveynlik ise benim hoşuma giden bir kavram olmuştur, en baştan çocuğa cinsiyetçilik kavramı ve önyargılar olmaksızın öğretilen her şey ilerde bireyken toplumda daha çok sayılmasına sebep olacaktır. Fakat gene burada eleştirilen şey ne yazık ki cinsiyetçi düşüncenin taşıyıcıları genelde kadınlar olduğudur. Özellikle, çocuğun evinde bir baba modeli olmadıysa anneler ona cinsiyetçi düşünceyi öğretmişlerdir. Çocuğa erkek egemenliğini vurgulamak onlara uygulanan şiddetin ve tacizin kolaylaşmasını ve itaatkâr olmasını da sağlayacaktır.    Ebeveynlerin cinsiyetçiliği sona erdirmeleri ve özgür bir şekilde çocuklarına sevgilerini vermeleri gerekmektedir.

   Feminist hareketin diğer bir eşitlikçi yanı, kadınları bakire ya da sadık sevgili olmadıkları için cezalandıran ama erkeklerin cinsel olarak arzuladığı şeyleri yapmasını normal gösteren çifte standarda karsı çıkmasıdır. Kadın iş yaşamında başarılı, mücadeleci olsa bile ev hayatına eşine boyun eğdiği anlar olmuştur.  Tek eşli olmayan ilişkilerin kadına zarar verdiği sadece erkeklere güç kazandırdığını görmekteyiz.  Ancak, birden çok sevgili geçmişi olan kadına toplum tarafından iyi gözle bakılmadığı çok iyi bilinmektedir. Bunların aşılması, erkek iktidarının hak ettiği yere konulmasıyla olur bu da kadın erkek eşitliğiyle olur. Kadının özgür olamadığı kadın erkeğin gölgesinde barınacaktır, başlı başına birey olamayacaktır.  Ev hayatında ise, yatak odasında eşitlik kabul etmeye hevesli olan bir erkek ne yazık ki ev iş paylaşımında aynı hassasiyeti göstermemektedir[5].  Cinsiyetçi bir temel üzerine inşa edilen evliliklerde derin sorunlar bulunacağı bilinmektedir. Bu da aile bağlarını çok kolay koparmaktadır.

   Kadının cinsel özgürlük, erkekle ev ve iş yerinde eşitlik hakkına sahip olma kadının temel hakkıyken bu ataerkillikle unutturulmakta ve baskı altına alınmaktadır.  Karşılıklı mutlulukta esas olan cinsiyetçi düşüncelerden arınmaktır.  Başka bir yönden, kitap homofobiyle mücadeleyi ele almıştır. Lezbiyen kadınlarında kadınlar arasında ikincil konumda göründüklerini bunların aşılması gerektiğini ifade eder.

   Bunlara ek olarak, feminist maneviyatçılık anlatılmaktadır. Burada dinin kadına biçtiği değerin kutsal olduğu, kadının erkek müdahelesi olmadan tek ve huzurlu olduğu zamanın tanrıyla yakınlaştığı anlar olduğunu belirtir.

  Kitabı son olarak analiz etmek gerekirse, yazar oldukça kültürel eleştiriler ışığında yorumlamaktadır. Kendini sosyal bir aktivist olarak ve devrimci feminist olarak görmektedir. Irkçılık, sınıfsal ayrıcalık, kapitalizm, emperyalizm ve sömürgeciliğin kadınlar üzerinde nasıl bir baskı ve değer bunalımı yaşandığını göstermektedir.  Yazar kadınların deneyimlerini, ruhsal ve entelektüel zekâlarını dayanışma çerçevesinde kullanılmasını istemektedir. Kitapta, erkeklere de seslemektedir, onlarında feminist harekette pozitif rol almalarını, ataerkil sistemin de onlara zararlı olduğunu dile getirir. Aslında, yaşadıkları dünya hakkında bilinçlenmeyle birlikte feminizme daha da yakınlaşacaklarını anlatmaktadır. Okuyucunun sosyal hayattaki yerinin ve statüsünün farkına varmayı, dayanışmanın önemli olduğunu her defasında dile getirmektedir.  Feminizme yeni olanlar için tarihsel gelişmeleri anlatması faydalı olmuştur. 

   Bell Hooks burjuva kadınlarının işgücüne katılmalarının artmasını eleştirirken değindiği nokta şudur: kadınların gruplaşıp yükselmeleridir hâlbuki her kadın eşit haklarla yükselmelidir. Kadının siyahi ırka, homoseksüel seçime, orta sınıfa mensup olması bunlara göre kategorize edilmesi feminizmin içinde kırıklara yol açmaktadır. Bu da kapitalizmin en büyük getirisidir. Buna ek olarak, tüm ırklardaki ayrıcalıklı sınıfa mensup kadınların özgürlüğü sürekli olarak çalışan ve fakir sınıf kadınların ikinci planda kalmasını gerektirmektedir.[6] Feminist özgürlük elit sınıflarla mücadele eden sosyal değişimlere bağlıdır. Bu manada, çalışmanın anlamını ve kadın özgürlüğünü tekrar düşünmeliyiz. Kadın işe yaşam kalitesini artırmaktan ziyade para kazanmak için gidiyorsa bu ekonomik olarak kendine yeterlilik olmamaktadır. Eğer para kadınların sağlık, mutluluk, refah durumunu kolaylaştırmıyorsa daha çok para daha çok özgürlük getirmemektedir. Kariyere odaklı iş de böyledir[7]. Hooks’un istediği feminist teorinin hayata uygulanmasıdır, eğer kadının kendi bedenine ne olacağı üzerine karar verme hakkı yoksa diğer alanlarda haklarından vazgeçme riskiyle karşı karşıyadırlar. Organize olmuş, radikal feminizm, kitlesel siyasi hareketler gerekmektedir. Kısacası bu yüzden, Hooks yenilenmiş siyasal birlik beraberlik, dayanışma, kadınlar arasında dahi cinsiyetçiliğin barınamadığı bir hayat istemektedir. Cinsiyetçi ayrışmalar, kutupluluk yüzünden feminist devrimin tek başına feraha eremeyeceği gözlenmektedir, feminizmin yanı sıra ırkçılık, sömürgecilik, sınıf elitizmi, cinsiyetçilik ile de başa çıkılmalıdır. Böylece, herkese eşitlik, özgürlük ve adalet sağlanacak bir dünya mümkün olacaktır.

Kaynakça:

v  Bell, Hooks, Feminizm Herkes İçindir, Çitlembik Yayınları, İstanbul, 2002.

---

[1] Bell, Hooks, Feminizm Herkes İçindir, Çitlembik Yayınları, İstanbul, 2002, sf:III.

[2] B. Hooks,sf:8.

[3] B. Hooks, sf:9.

[4] B. Hooks, sf:25.

[5] B. Hooks ,sf:52.

[6] B. Hooks,sf:39.

[7] B.Hooks,sf:53.