İnsan hakları konusunda konuşma yapan biri özgürlük kavramından bolca bahsederken kural kavramından bahsetmeyebilir. Çünkü bu alanda ilk akla gelen ve talep edilen özgürlüklerdir, kurallar ise ikinci planda kalır. Hatta kuralların olmadığı bir toplumun daha fazla özgürlük sunacağı tasavvur edilir. Hâlbuki kurallar, özgürlükleri meşru kılmada bir basamaktır. Bir hakka tanınması gereken özgürlüğü mevcut kurallara dayanarak talep edebiliriz. Örneğin, ifade özgürlüğü akla geldiğinde bunun kurallarla sınırlandırılmaması gerektiği düşünüldüğünde bunun bir kural olması istenmektedir. Yani, özgürlükleri savunurken bunları kurallarla temellendirmekteyiz. Kurallar olmadan, kurallar talep edilmeden bir hakkı özgürce yaşamak da mümkün değildir. Kurallar özgürlüğü dengelemektedir. Kuralların bazı yapıları, hayatı tek tipleştirdiği, standart hale getirildiği düşünülse de insan hayatını düzenli halde idame ettirebilmesi için kurallar gereklidir. Kısaca kurallar, hayatta olup biten her şeyi düzenlemekte ve özgürlükleri de dengelemektedir. Bu yazıda savunulan temel düşünce, kuralların özgürlüğü dengelediği fakat kuralların hiçbir insanın temel hak ve özgürlüklerini olumsuz yönde kısıtlamaması gerektiğidir.
Kuralların aşırı bir şekilde insanlara dayatılması ve insanların bu kurallarla tahakküm altına alınması insanın özgür davranmasını engellemektedir. İnsanlar belli bir süre sonra kurallar karşısında otokontrollerini yaratmaya başlar. Böylelikle kuralları koyan otoritenin düşüncelerini benimseme fikri topluma hâkim olur. Toplum, kuralları koyan egemenin düşünme tarzını kabul ettiğinde, onun koyduğu kurallara sorgusuzca itaat ettiğinde biat kültürünün oluşmasına sebebiyet verecektir. Buradan da, insanın farklı düşünebilme yetisinin giderek köreleceği bir gerçektir. Örneğin; bir yazarın internet sitesi, muhalif görüşlere yer verdiği için erişime engellendiğinde, siyasi iktidarın uygun gördüğü kurallara uygun olmadığı için bu engellemenin gerçekleştiği idrak edilir. Kurallar, özgürlüğü dengelerken otoritelerin fazlasıyla etkisinde kalmaktaysa insanın özgür düşünebilme yetisini paslandırmaktadır. Kısaca, egemen gücün etkisi altına girdiğinde, insan özgürlüğü ve aklı başkalarına tabi olur, gücün karşısında bir süre sonra kendi otokontrolünü de yaratırlar. Bu safhada, kurallar artık bir yaşam düzenini kolaylaştıran, özgürlüğü vaat eden bir araç olmaktan öte egemenin tahakküm altına almak için kullandığı bir araç haline gelmiştir. İktidarın denetlediği bir sistem içinde, muhalif görüşlere yer vermek yasal olmayan bir davranış olarak görülmekteyse artık kurallar egemenin elindedir.
Kurallar olmadan insanlar huzurlu bir hayat sürdüremezler. Kuralların olmamasını isteyen bir insanın, evine hırsız girdiğinde ya da bir hakkı ihlal edildiğinde büyük bir ihtimalle aynı talebi yinelemeyecektir. Kurallar gereklidir fakat burada savunulan kural fetişizminin oluşturulması değildir. Çünkü yapılan her düzenleme, kural koyma özgürlük sunmaz, kısıtlamalar getirebilir. Bu yüzden kuralların sınırı ne olmalıdır sorusu akıllara takılır. Genel olarak, kuralların herhangi bir etnik kökeni, inancı, politik görüşü övmemesi veya yermemesi gerekir.
Kimin kuralı ve neye göre bir kural gerekiyor sorusuna ise, her insana eşit derecede yakın olan ve her insanı ilgilendiren kuralların gerekli olduğu savunulabilir. Kurallar, toplumun özelliklerini yansıtırken aynı zamanda kendi özelliklerini özcü bir şekilde ele almadan özgürce yaşamayı da desteklemelidir. Kurallar akla dayandırılarak yapılmalıdır. Burada demek istenilen, akıl her insanda bulunan ortak yapıdır ve akıl sahibi olarak insan özgürdür. Özgür olarak, eylemlerin belirleyicisi olan insan bu eylemlerin sonuçlarından da sorumlu durumdadır. Sorumlu olduğu için de her durumda neyin nasıl yapılması gerektiğini kendi bulmak zorundadır. Bu aşamada kurallara ihtiyaç duyulur. Başka bir ifadeyle; insanlar, kuralları kendi özgürlüklerini sürdürmek için koymaktadır. Başka birinin özgürlüğünü kısıtlamak veya ondan üstün olmak adına koymamalıdır. Kurallarla yaşayan insan özgür müdür sorusuna da cevap vermek gerekirse de; insan, iradesini kendi istediği kurallara tabii tutabiliyorsa özgürdür. Özgürlük, sadece dizginsizlik değildir kendine hâkim olmayı da gerektirir. Özgürlük başkalarının haklarını sınırlandırmadan kendine istediğini uygulamadır. Buna ek olarak; özgürlük, başkalarının seçimleri tarafından da sınırlandırılmış olmama durumudur. Sonuç olarak, kurallar özgürlüğü dengeler ve kurallar otoritenin çıkarını gözetmediği sürece özgürlüğü desteklemektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder